Eksperyment medyczny, a dpowiedzialność karna lekarza

Odpowiedzialność karna lekarza w przypadku przeprowadzania eksperymentu medycznego.

Na wstępie należy podkreślić, iż eksperyment medyczny przeprowadzany na ludziach może mieć dwie formy, może to być eksperyment leczniczy lub eksperyment badawczy. Warunkami dopuszczalności przeprowadzenia eksperymentu, m. in. są:

• określenie proporcji między ryzykiem a korzyściami
• przeprowadzenie badań laboratoryjnych
• zatwierdzenie przez komisję bioetyczną

bezpłatna konsultacja prawna

Eksperyment leczniczy a eksperyment badawczy

Eksperymentem leczniczym jest działanie lekarza mające na celu wprowadzenie nowych, bądź częściowo wypróbowanych metod leczenia, diagnostyki, czy też profilaktyki. Celem lekarza prowadzącego eksperyment jest uzyskanie korzyści dla zdrowia pacjenta poddanego eksperymentowi. Należy zaznaczyć, że taki eksperyment może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy dotychczas stosowane metody leczenia są nieskuteczne, bądź skuteczne w stopniu niewystarczającym.

Natomiast eksperyment badawczy cechuje się celem, jakim jest poszerzanie wiedzy medycznej. Może być zastosowany zarówno na osobach chorych, jak i zdrowych, jednakże występujące ryzyko nie może pozostać w dysproporcji z możliwym rezultatem, zatem ryzyko powinno być niewielkie.

Wskazać należy na § 1 i § 2 art. 27 kodeku karnego, gdyż określa on „dozwolone ryzyko”:

• „§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy.
• 2. Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzany, należycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania, jak również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego etapie”.

Należy zaznaczyć, że jeżeli lekarz nie naruszy zasad obowiązujących przy przeprowadzeniu eksperymentu, nie będzie możliwe pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej, ponieważ nie będzie ku temu podstaw.

Podstawą odpowiedzialności za eksperyment medyczny jest naruszenie, bądź narażenie zdrowia lub życia uczestnika eksperymentu na niebezpieczeństwo. Odpowiedzialność karna jest także możliwa w wyniku przeprowadzenia eksperymentu bez wymaganej zgody pacjenta- uczestnika (art. 192 k.k.). Brak ważnej zgody oznacza, że eksperyment jest nielegalny. Lekarz w wyniku naruszenia obowiązku uzyskania zgody będzie mógł odpowiadać za przestępstwo przeciwko wolności i jednocześnie za inne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu (art. 155, 156, 157, i 160 k.k.). Należy podkreślić, że przesłanką odpowiedzialności z art. 192 k.k. jest nie tylko nieuzyskanie zgody lecz także równoważne z brakiem zgody uprawnionego podmiotu, niespełnienie warunków prawnej ważności zgody, by móc uznać ją za dobrowolną i w pełni świadomą.

zadzwoń teraz

Eksperyment medyczny – przykłady

Dla przykładu do niezachowania tych warunków należy niezachowanie formy pisemnej, czy niewłaściwe poinformowanie pacjenta o okolicznościach związanych z eksperymentem.

Zauważyć należy, że przeprowadzenie eksperymentu bez uzyskania wymaganej zgody, a więc samowolnie, może być popełnione tylko umyślnie. Najczęściej występuje przy tym zamiar ewentualny, tzn. lekarz przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego, godzi się na jego popełnienie. Podkreślenia wymaga, iż jest to przestępstwo ścigane na wniosek uprawnionego, co oznacza, że ściganie następuje po złożeniu przez pacjenta wniosku na Policję, bądź do Prokuratury (art. 192 § 2 k.k.). Odpowiedzialność z art. 192 k.k. nie zależy od tego czy zabieg się powiódł, czy też nie.

Odpowiedzialność karna w związku z podejmowaniem czynności eksperymentalnych może być wynikiem naruszenia zasad lege artis (czyli działania zgodnego z wiedzą i sztuką medyczną), jak i niezachowania wymaganych zasad ostrożności. Zazwyczaj jednak będzie to odpowiedzialność za skutkowe przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu. Należy zaznaczyć, że samo przeprowadzenie ryzykownego eksperymentu jest już naruszeniem wymaganej ostrożności.

Lekarz odpowie za następstwa wynikające z przeprowadzonego eksperymentu tylko wtedy, gdy co najmniej mógł je przewidzieć, bądź przewidywał, lecz bezpodstawnie przypuszczał, że ich uniknie.

Naruszenie przesłanek legalności skutkuje uznaniem eksperymentu za bezprawny, niezależnie od rodzaju naruszonych warunków.

Odpowiedzialność karna lekarza będzie uzasadniona, gdy ustalimy, że możliwe jest przypisanie skutku podjętemu przez niego działaniu, czy zaniechaniu w postaci naruszenia zdrowia pacjenta, jak i możliwe będzie przypisanie lekarzowi winy. Jednakże, gdy nie będzie możliwe przypisanie skutku, możliwe będzie pociągnięcie lekarza do odpowiedzialności karnej za narażenie na niebezpieczeństwo.

Eksperyment medyczny, a wystąpienie błędu medycznego

Do odpowiedzialności karnej lekarza przeprowadzającego eksperyment może także prowadzić naruszenie obowiązujących zasad wiedzy i praktyki medycznej.

Wskazać należy podstawowe zasady ostrożności obowiązujące przy prowadzeniu eksperymentu:

• Właściwe przygotowanie eksperymentu
• Uzyskanie pozytywnej opinii komisji bioetycznej
• Przeprowadzenie badań laboratoryjnych przed podjęciem eksperymentu
• Wysokie kwalifikacje posiadane przez lekarza przystępującego do prowadzenia eksperymentu medycznego

Należy zauważyć, że do błędów lege artis przy prowadzeniu eksperymentu zalicza się sytuacje, gdy eksperyment nie był zasadny w świetle wiedzy medycznej, bądź jeśli w czasie jego przeprowadzania naruszono obowiązujące zasady postępowania przy eksperymencie. Wobec naruszeń tego typu, możliwe będzie pociągnięcie lekarza do odpowiedzialności karnej.

Błąd lege artis cechuje się brakiem zamiaru popełnienia czynu zabronionego, jest więc „nieumyślny”. Negatywne konsekwencje powstałe w wyniku eksperymentu, a odnoszące się do pacjenta kwalifikowane będą jako nieumyślne narażenie lub naruszenie zdrowia lub życia pacjenta.

Podsumowując należy stwierdzić, że naruszenie obowiązujących zasad wiedzy oraz praktyki medycznej przy przeprowadzaniu eksperymentu należy uznać za bezprawne, skutkujące narażeniem pacjenta – uczestnika eksperymentu na niebezpieczeństwo. Będzie to skutkowało pociągnięciem lekarza do odpowiedzialności karnej.